Hama: Tarihe ve Mimari İhtişama Yolculuk.
Suriye’nin batısında Asi Nehri kıyısında yer alan Hama, tarihte önemli bir yere sahiptir ve kültürel mirasıyla ünlüdür. Hama Valiliği’nin başkenti olan şehir, Şam’ın yaklaşık 213 kilometre (132 mil) kuzeyinde ve Humus’un 46 kilometre (29 mil) kuzeyinde yer almaktadır. Hama’nın dikkat çeken özelliklerinden biri, geleneksel olarak sulama amacıyla kullanılan ve norias olarak bilinen antik su çarklarıdır. MÖ 1100’lere dayandığı iddia edilen bu norialar, şehrin geçmişinin büyüleyici bir sembolü olarak bugün de varlığını sürdürmektedir.
İkonik norialarının yanı sıra Hama, keşfedilmeye değer birkaç tarihi camiye sahiptir. Bunların arasında, mimari ihtişamıyla öne çıkan önemli bir dini mekân olan Hama Ulu Camii de yer almaktadır. Ulu Cami’nin bitişiğinde, kendine has bir öneme sahip bir diğer önemli dini yapı olan El-Nuri Camii yer almaktadır. Ayrıca, eski kalenin kalıntılarını çevreleyen çok sayıda cami, şehrin zengin dini manzarasına katkıda bulunmaktadır. Bu camilerin çoğu geç Selçuklu ve erken Memlük dönemlerinde inşa edilmiş olup mütevazı ancak zarif bir mimari tarzı yansıtmaktadır. Bu camiler öncelikle düzenli namaz vakitlerinde açık olmakla birlikte, turistler tarafından sıkça ziyaret edilmemektedir.
Hama’daki en eski camilerden biri, kale höyüğünün güneybatısında yer alan el-Hasanein Camii’dir. Kökeni tam olarak bilinmemekle birlikte, girişin yakınındaki bir yazıt, 1157 depreminde büyük hasar gördükten sonra Nureddin Mahmud Zenki döneminde yeniden inşa edildiğini göstermektedir. Camide siyah bazalt ve beyaz kireçtaşından inşa edilmiş kare bir minare, dikdörtgen bir ibadet salonu ve iki kubbe bulunmaktadır. Doğu kubbesinin altında, bazı yerel halkın Yunus Peygambere ait olduğuna inandığı bir türbe bulunmaktadır, ancak bu atıf tartışmalıdır.
Hama’daki tarihi açıdan önemli bir diğer cami de kale höyüğünün kuzeydoğusunda yer alan el-Aazi Camii’dir. Bu caminin başlangıçta bir kilise olabileceği ve daha sonra 1259 yılında Ebu Salem Yahyeh Bin Hamzeh al-Aazi tarafından dini bir okula dönüştürüldüğü düşünülmektedir. 1323 yılında Muhammed Bin Hamzeh el-Aazi binayı camiye dönüştürmüştür. Mütevazı boyutuna ve minaresi olmamasına rağmen cami, basit bir ibadet salonunun üzerinde sekizgen bir tabana oturan yivli bir kubbeye sahiptir.
Nehrin karşı tarafında, Hama’daki tarihi camiler arasında tartışmasız en belirgin ve etkileyici olanı Ebu el-Feda Camii yer almaktadır. Memlük valisi Ebu el-Feda döneminde 1326 yılında inşa edilen cami aynı zamanda onun ebedi istirahatgâhı olarak da hizmet vermektedir. Tarihçi ve coğrafyacı olarak yaptığı katkılarla tanınan Ebu el-Feda, 1320’den 1331’deki ölümüne kadar Hama’yı yönetmiştir. Şam’da doğan ve Eyyubi ailesine mensup olan Feda, gençliğinin önemli bir bölümünü Haçlılara karşı düzenlenen askeri seferlere katılarak geçirmiştir. En çok, hayatının son yıllarında yazdığı İnsanlığın Kısa Tarihi ve Ülkelerin Krokisi gibi eserleriyle tanınır.
Ebu el-Feda’ya adanan cami, özellikle güney cephesinde zarif taş işçiliği sergiler. Pencerelerini çevreleyen girift taş işçiliği nedeniyle bazen el-Hiyaya Camii veya “Yılan Camii” olarak da anılmaktadır. Cami, merkezi bir avlu, güneyde bir ibadet salonu ve kuzeyde bir türbe ve sekizgen minareden oluşmaktadır. Cami, 1982 yılındaki çatışma sırasında önemli ölçüde hasar görmesinin ardından eski ihtişamına kavuşturulmak üzere yeniden inşa edilmiştir.
Büyüleyici noriaları ve tarihi camileriyle Hama, ziyaretçilerine Suriye’nin zengin kültürel ve mimari mirasına bir bakış sunmaktadır. Kentin yüzyıllar öncesine dayanan antik su çarkları, geçmişte yenilikçi sulama tekniklerine olan bağımlılığının bir kanıtı olarak bugün ayakta durmaktadır. Selçuklu ve Memlük dönemlerinde inşa edilen camiler sadece ibadet yeri olarak hizmet vermekle kalmayıp, aynı zamanda dönemin sanatsal ve mimari hünerlerini de yansıtmaktadır. El-Hasanein Camii’nden El-Aazi Camii’ne ve hayranlık uyandıran Ebu El-Feda Camii’ne kadar her bir yapı kendi hikâyesini anlatarak Hama’nın kültürel mirasının canlı dokusuna katkıda bulunmaktadır.
